Gdzie są pieniądze na zieloną energię? Jakie są szanse na pozyskanie ich?

Kiedy jest najlepszy moment w roku na składanie wniosków? Na te i szereg innych pytań szczegółowo odpowiada Stanisław Lis – CEO, Dyrektor Generalny Centrum Kreacji i Strategii INTERAKCJA Sp. z o.o., ekspert ds. polityki regionalnej, funduszy UE, EOGF i PPP.

1. Na jakie projekty obecnie są przeznaczane największe pieniądze i jak na tym tle wygląda perspektywa OZE (np. produkt OZE w kontekście rewitalizacji obiektu lub inne kryteria)?

Aktualnie z ponad rocznym opóźnieniem rozpoczyna się wdrażanie dwóch strategicznych dokumentów, które powinny jesienią 2022 r. zaowocować uruchomieniem pierwszych konkursów na dotacje objęte Krajowym Planem Odbudowy i Polityką Spójności.

Krajowy Plan Odbudowy dla Polski został zatwierdzony Decyzją Wykonawczą Rady z dnia 1.06.2022 r. (2022/0181). KPO jest częścią nowego Planu Marshalla, który UE uruchomiła, jako reakcję na kryzys gospodarczy, spowodowany pandemią COVID-19, rosnącą inflacją i galopującym niekontrolowanym wzrostem cen energii i innych dóbr żywnościowych i konsumpcyjnych. To 250 mld zł dla Polski, przeznaczonych na podniesienie innowacyjności i konkurencyjności gospodarki, poprawę efektywności energetycznej, ograniczenie emisji CO₂, rewitalizację, zwiększenie dostępności do żłobków i przedszkoli, rozwój przemysłów kreatywnych, a także OZE.

Drugi dokument to Polityka Spójności na lata 2021-2027 oparta o Umowę Partnerstwa, w ramach której Polska powinna otrzymać ok. 500 mld zł. Środki te będą przeznaczone w dużej części na podobne cele, jak środki z Krajowego Planu Odbudowy, w tym również na odnawialne źródła energii (budowę farm fotowoltaicznych, magazynów energii, montaż pomp ciepła, a także budowę biogazowni i magazynów ciepła).

Łącznie Polska powinna otrzymać, jako członek Wspólnoty Europejskiej, w perspektywie do 2030 roku, ok. 770 mld zł, co przy przyjęciu algorytmów mnożnikowych daje kwotę ok. 1,5 bln zł, jaka ma być wykorzystana na rozwój Polski do 2030 roku.

Algorytmy oprócz dotacji dotyczą także krajowych środków publicznych, prywatnych, kapitałów przedsiębiorstw i inwestorów, a także środków, które będą pozyskiwane w formule finansowania cross-financing, crowdfunding lub w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP).

To niepowtarzalna szansa dla polskiej gospodarki, polskich samorządów terytorialnych, przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych.

2. Jakie są obecnie programy unijne, ale i lokalne, które warto brać pod uwagę inwestując w rozwiązania oparte na zielonej energii? 

Aktualnie istnieje dostępnych 35 różnych instrumentów i form finansowania inwestycji publicznych i komercyjnych. Moja matryca, aktualizowana na dzień 30.06.2022 r. obejmuje następujące fundusze i programy:

1. Umowa Partnerstwa na lata 2021-2027
   1. Fundusze Europejskie dla Województw Samorządowych 2021-2027
   2. Fundusz Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027
   3. Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2-21-2027
   4. Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027
   5. Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027
   6. Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy 2021-2027
2. Krajowy Plan Odbudowy na lata 2021-2027
3. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji 2021-2027
4. Mechanizmy Finansowe EOG 2021-2027
5. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
6. Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji
7. Europejski Fundusz Morski i Rybacki
8. Programy Wspólnotowe UE 2021-2027
9. Duńskie Fundacje VELLUX
10. Programy Operacyjne Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK)
11. Programy Operacyjne Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
12. Programy Operacyjne Polskiego Funduszu Rozwoju 
13. Programy Operacyjne Narodowego Centrum Badań i Rozwoju
14. Programy Operacyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 
15. Programy Operacyjne Ministerstwa Edukacji i Nauki 
16. Programy Operacyjne Ministerstwa Sportu i Turystyki 
17. Programy Operacyjne Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
18. Programy Operacyjne Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
19. Fundacje Krajowe
20. Fundacje Zagraniczne
21. Regionalne Fundusze Pożyczkowe
22. Regionalne Fundusze Poręczeniowe
23. Fundusze Inwestycyjne
24. Fundusze Venture Capital
25. Fundusze Hedgingowe
26. Fundusze Luksemburskie
27. Bank Światowy
28. Europejski Bank Inwestycyjny
29. Bank Rady Europy
30. Banki Polskie
31. Emisje Obligacji (komunalnych i prywatnych)
32. Crowdfunding
33. Partnerstwo Publiczno-Prywatne (PPP)
34. Finansowanie Krzyżowe cross-financing
35. Finansowanie Hybrydowe

Wszystkie te instrumenty powinny być alternatywnie brane pod uwagę przy opracowywaniu modeli finansowych dla inwestycji publicznych i komercyjnych, w tym również dla przedsięwzięć inwestycyjnych, związanych z projektami zielonej energii, także dotyczących budowy farm fotowoltaicznych.

3. Jakie kryteria musi spełniać inwestor, aby otrzymać dofinansowanie do inwestycji opartej na zielonej energii? Mam na myśli np. brak udziału skarbu państwa w kapitale spółki, komponenty, na jakich oparte są produkty, muszą pochodzić z UE czy inne, jakie?

Aby uzyskać dotację np. na budowę farmy fotowoltaicznej wraz z magazynem energii i montażem pompy ciepła, Inwestor musi spozycjonować swój projekt w jeden z trzech obszarów: 

OBSZAR 1 – projekty do 499 kW 

OBSZAR 2 – projekty do 2 MW

OBSZAR 3 – projekty powyżej 3 MW

4. Na jaką wartość dotacji można liczyć?

Poziom dotacji do inwestycji opartych na zielonej energii jest wysoki i wynosi nawet do 85% kosztów kwalifikowanych projektu. Z finansowania wyłączone są Spółki Skarbu Państwa i każdy Inwestor musi pamiętać, że inwestycja powinna być zlokalizowana w którymś z krajów UE, a wszystkie produkty, technologie i urządzenia musza pochodzić z krajów UE lub szerzej Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), czyli poza krajami UE, także z Norwegii, Islandii, Liechtensteinu, Szwajcarii, a także z Wielkiej Brytanii. Inwestor może liczyć na dotację w wysokości do 85% kosztów kwalifikowanych projektu (kkp).

5. Gdzie szukać informacji o dofinansowaniach lokalnych? Urzędy wojewódzkie, powiatowe, inne? 

Informacje o dofinansowaniu należy szukać na stronie internetowej www.funduszeeuropejskie.gov.pl a także na stronach Instytucji Zarządzających poszczególnymi programami, czyli Urzędach Marszałkowskich, lokalnych agencji rozwoju, Banku Gospodarstwa Krajowego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, PARP, PFR etc.

6. Na ile znaczenie ma regionalizacja inwestycji?  Czy chętniej przyznawane są środki np. na inwestycję znajdującą się w regionie, w którym jest silniejsza potrzeba rozwoju gospodarczego, w bardziej zanieczyszczonym obszarze wymagającym pilniejszych działań proekologicznych, albo gdzie istnieje większa potrzeba stworzenia miejsc pracy?  

Każde z województw ma własny Regionalny Program Operacyjny, który nazywa się Fundusze Europejskie (FE) np. dla Małopolski na lata 2021-2027. Z tych programów mogą być finansowane tylko projekty realizowane w obszarze danego województwa. Dla najbiedniejszych regionów w Polsce, czyli województw: podkarpackiego, lubelskiego, warmińsko-mazurskiego,  podlaskiego i świętokrzyskiego uruchomione zostały Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej na lata 2021-2027. Natomiast dla Śląska i innych mniejszych terenów górniczych, które mają problemy cywilizacyjne, związane z likwidacją kopalń i uruchomieniem innych form gospodarki, uruchomiony został Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Pozostałe programy np.: Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021-2027, Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 dotyczą beneficjentów działających na terenie całego kraju. 

7. Jaki procent środków jest przyznawany z poszczególnych źródeł – jak wyglądają szanse przeciętnego polskiego inwestora?

Na poszczególne projekty przyznawane są środki z różnych źródeł przy uwzględnieniu różnych kryteriów. Do najważniejszych należą:

1. Mapa Pomocy Regionalnej, dotycząca przyznawania dotacji w zróżnicowanej wysokości dla poszczególnych województw w zależności od wielkości PKB. I tak: Śląsk – 45%, Małopolska – 55%, a podkarpackie i lubelskie – 70%;
2. Pomoc de minimis ogranicza wielkość dotacji do 200 000,00 euro.
3. Natomiast linia demarkacyjna Polityki Spójności nie uwzględnia wyżej wymienionych ograniczeń i dotyczy projektów do 50 mln euro o różnych poziomach dotacji i wielkości kosztów kwalifikowanych.

W wielu programach o poziomie dotacji i wielkości dofinansowania decydują instytucje zarządzające poszczególnymi programami np. zarządy poszczególnych województw.

8. W jakim stopniu wnioski o dotacje są skomplikowane i wymagają wsparcia specjalizującej się w tym instytucji?

Procesy aplikacyjne, w tym opracowanie szczególnie wniosków aplikacyjnych, harmonogramów rzeczowo-finansowych, studiów wykonalności, czy biznesplanów wymagają specjalistycznej wiedzy i zdecydowanie warto skorzystać z profesjonalnej firmy doradczej. Jest to tym bardziej istotne, że trzeba zawsze skoordynować przygotowania dokumentacji finansowej z przygotowaniem dokumentacji technicznej oraz uzyskaniem wszystkich pozwoleń, wymaganych prawem budowlanym i środowiskowym. 

9. Jak wygląda perspektywa czasowa w pozyskiwaniu środków? Ile czasu trwa procedowanie wniosku?

Perspektywa czasowa uzyskania środków finansowych z Funduszy Pomocowych UE i EOG uzależniona jest od kilku czynników. Najważniejszy z nich związany jest z procesem przygotowania dokumentacji technicznej i uzyskaniem – w przypadku np. projektów fotowoltaicznych – decyzji środowiskowej, decyzji przyłącza i pozwolenia na budowę, a to trwa średnio od 10 do 12 miesięcy.    Dopiero mając dokumentację techniczną i wszystkie pozwolenia, możemy oczekiwać na ogłoszenie Konkursu naboru projektów przez instytucję zarządzającą danym Konkursem, a to trwa czasem kilka miesięcy. Natomiast po złożeniu wniosku sam proces oceny formalnej i merytorycznej trwa nie dłużej niż 3 miesiące.

10. Kiedy jest najlepszy moment w roku na złożenie wniosków o środki na rozwiązania OZE?  Ale też w którym momencie pracy nad inwestycją?

Każdy moment w roku niezależnie od tego, czy jest to wiosna, lato, jesień czy zima jest dobry na złożenie wniosku na otrzymanie dotacji na inwestycję, związaną z budową farmy fotowoltaicznej, magazynu energii, czy montażem pompy ciepła. Musi być spełnione, co najmniej 4 warunki:

WARUNEK 1 – musimy mieć teren inwestycyjny i mieć prawo do jego dysponowania na cele inwestycyjne.

WARUNEK 2 – musimy posiadać dokumentację techniczną i wszystkie pozwolenia.

WARUNEK 3 – trafić na okres, kiedy dana Instytucja Zarządzająca ogłosi termin naboru wniosków.

WARUNEK 4 – mieć zdolność finansową do realizacji inwestycji, a przede wszystkich na pokrycie wkładu własnego, który w przypadku zielonej energii wynosi przeważnie od 15% do 25% kosztów kwalifikowanych projektu (kkp), a wcześniej na pokrycie kosztów opracowania dokumentacji technicznej i uzyskania wszystkich pozwoleń.

11. Na jakie środki możemy obecnie liczyć?

Jak wspomniałem wcześniej od jesieni 2022 r. polscy beneficjenci będą mieli w perspektywie do 2030 r. do wykorzystania środki finansowe w zdecydowanej większości w formie bezzwrotnej dotacji lub w części nisko oprocentowanych pożyczek w wysokości 770 mld zł.

12. W jakim czasie powinna się zrealizować inwestycja, na którą pobrano środki? 

Inwestycja finansowana ze środków pomocowych UE lub EOG nie może być realizowana dłużej niż 3 lata od daty podpisania umowy z instytucją zarządzającą, zgodnie z zasadą n+3. W praktyce jednak inwestycje fotowoltaiczne trwają znacznie krócej, od kilku miesięcy do maksymalnie 2 lat.

13. Jak wygląda proces starania się o środki (krok po kroku), i co następuje potem, jak są wypłacane, w jaki sposób są weryfikowane wydatki, czy są sprawdzane postępy w inwestycji, kto, kiedy i w jaki sposób to weryfikuje, czy tylko na podstawie dokumentacji zdjęciowej i faktur, czy są innego rodzaju „kontrole” i weryfikacja?

Proces starania się o środki finansowe UE lub EOG, a także inne krajowe lub europejskie środki publiczne obejmuje generalnie 10 kroków:

KROK 1: to pomysł na projekt.

KROK 2: przekonanie, że inwestor ma zdolność organizacyjną, techniczną i ekonomiczną do realizacji tego pomysłu.

KROK 3: wybór firmy doradczej, która przygotuje dokumentację aplikacyjną, w tym: wniosek aplikacyjny, harmonogram rzeczowo-finansowy, biznesplan lub studium wykonalności.

KROK 4: wybór biura architektonicznego lub firmy np. DA VINCI GREEN ENERGY, które przygotuje dokumentacje techniczną i uzyska wszystkie pozwolenia, w tym decyzję środowiskową, umowę przyłącza i pozwolenie na budowę.

KROK 5: opracowanie przez wybrane firmy: doradczą i architektoniczną niezbędnej dokumentacji aplikacyjnej, w tym: wniosek, harmonogram rzeczowo-finansowy, biznesplan lub studium wykonalności oraz dokumentację techniczną wraz ze wszystkimi wymaganymi pozwoleniami.

KROK 6: złożenie wniosku aplikacyjnej na uzyskanie dotacji wraz z wymaganymi załącznikami.

KROK 7: ocena formalna złożonej dokumentacji aplikacyjnej, dokonywana przez instytucję zarządzającą. Ocena formalna ma charakter „zero-jedynkowy”. Jeżeli wniosek nie spełnia jakiegoś kryterium, to jest odrzucany. Dlatego tak ważny jest profesjonalizm firm doradczych. 

KROK 8: ocena merytoryczna. Instytucja zarządzająca powołuje, co najmniej 2 ekspertów/asesorów, którzy dokonują oceny wniosku. Inwestor otrzymuje pytania, na które ma prawo odpowiedzieć. Często finałem oceny merytorycznej jest panel ekspertów, w którym inwestor ma możliwość osobistej prezentacji i obrony wniosku w trakcie spotkania z ekspertami.

KROK 9: decyzja instytucji zarządzającej o przyznaniu lub nieprzyznaniu dotacji. W przypadku nieprzyznania dotacji inwestor ma prawo złożyć protest lub odwołanie, jeżeli czuje się pokrzywdzony. Natomiast w przypadku nieuwzględnienia jego protestu, zaskarżyć instytucję zarządzającą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Jest to jednak długa i żmudna droga.

KROK 10: w przypadku przyznania dotacji następuje podpisanie umowy, która zawiera harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji inwestycji. Efektem podpisania umowy jest wpłynięcie pierwszej transzy dotacji na konto inwestora na realizację inwestycji.

14. Ile wniosków można złożyć jednocześnie? Które się wykluczają?

Inwestor może złożyć dowolną ilość wniosków, ale do różnych funduszy. W jednym konkursie może być złożony tylko jeden wniosek. W przypadku natomiast złożenia kilku wniosków w ramach kilku konkursów z dotacji można skorzystać tylko z jednego funduszu na dany projekt. Jeżeli natomiast zdarzyłaby się sytuacja, że 2 lub 3 fundusze przyznały dotację na ten sam projekt, to inwestor musi wybrać tylko jeden fundusz, a z pozostałych zrezygnować.

15. W jaki sposób zwiększyć swoje szanse na otrzymanie dotacji?

Należy wybrać profesjonalna firmę doradczą i rzetelnie z nią współpracować.

16. Na jakie produkty oparte na OZE najchętniej przyznawane są środki?  Na przykład na kompleksowe rozwiązania, jak fotowoltaika z magazynem energii lub inne, analogicznie rozumiane. Czy jest w tym ukryta tendencja do promowania określonych rozwiązań? Jeśli tak, to jakich?

Najbardziej optymalnym rozwiązaniem w przypadku dotacji na OZE – najwyżej oceniane – są projekty zawierające instrumenty wzajemnie się wspomagające, czyli np. poprawa efektywności energetycznej przedsiębiorstwa, poprzez budowę farmy fotowoltaicznej, montaż pompy ciepła i magazynu energii.

17. Czy są dotacje, w których kolejność złożenia wniosku determinuje albo zwiększa prawdopodobieństwo otrzymanie środków?

Tak. Kolejność złożenia wniosku zawsze ma znaczenie, bo instytucje zarządzające dysponują określonym budżetem do wydania w ramach danego konkursu. W regulaminach często pisze, że jeżeli lista złożonych wniosków przekroczy np. 200% budżetu, przyznanego na dany konkurs, to instytucja zarządzająca zamknie termin naboru. Jeżeli zatem ktoś nie złożył wniosku w określonym  czasie, to wniosek nie będzie rozpatrywany. Warto zatem być dobrze przygotowanym do rozpoczęcia procesu aplikacyjnego, posiadać dokumentację techniczną i wszystkie pozwolenia, a nie …”latać z rozwianym włosem i przerażeniem w oczach…”, że czas bardzo szybko ucieka, a nam brakuje jeszcze jakiejś dokumentacji lub decyzji. 

Dziękuję za rozmowę.

        Ewa Pysiewicz z DA VINCI GREEN ENERGY P.S.A.

30.06.2022

Wywiad znajduje się także na stronie internetowej Centrum Kreacji i Strategii INTERAKCJA